Want er gebeurt veel moois…
langs de Brabantse Aa.
Kom maar gauw in beweging
HENDRIK VERHEES
Hendrik Verhees:
Landmeter, architect,
waterstaatkundige
en bestuurder
Hendrik Verhees (1744-1813) was een manusje van alles. En was in alles wat hij deed belangrijk voor steden en dorpen langs de Aa. Daarom nemen we je graag mee in zijn voetsporen. Maar wie was hij en waarom was hij zo belangrijk voor dit gebied?
Hendrik Verhees werd in 1744 geboren als zoon van een timmerman en molenmaker. Hij was het tweede kind in een gezin van 13. Hij volgde zijn vader op als timmerman, maar ging ook al snel in de leer als kaartenmaker en architect. En later in zijn leven bekleedde hij veel openbare functies.
HET GEBIED
Architect, bestuurder, waterstaatkundige
De verdiensten van Hendrik Verhees zijn groot geweest, maar ondanks zijn werkijver en zijn vele rollen, zijn deze tamelijk onbekend gebleven. Om toch een beeld te krijgen van zijn werk en de rollen die hij had in de samenleving, lichten we uit wat hij zoal deed. En wat hij bewerkstelligde in steden en landschappen.
Als architect was hij betrokken bij de bouw van een groot aantal kerken. Die bouw deed een heel aantal plekken veranderen. Zo ontwierp hij raadhuizen voor Drunen, Erp, Liempde, Sint-Michielsgestel, Tilburg en het schepenhuis van Budel. Hij was ook betrokken bij de restauraties van Kasteel Stapelen te Boxtel en van De Strijdhoeve te Udenhout.
Hendrik Verhees bekleedde, zoals eerder benoemd, ook vele openbare functies. Hij was onder meer schepen van Boxtel en vervulde diverse politieke functies op provinciaal en landelijk niveau. Hij was een van de 12 Brabantse leden van de eerste Staten-Generaal Op latere leeftijd werd hij ook “Juge de Paix” (vredesrechter) in Boxtel.
Daarbij was hij waterstaatkundige en kenner van de rivieren en waterlopen in de Meierij. Hij maakte een plan om de Aa beter bevaarbaar te maken tussen Den Bosch en Helmond en werd ook directeur van de uitvoering hiervan. Door al zijn noeste arbeid én kennis won hij in 1785 een prijsvraag, uitgeschreven door het Bataafsch Genootschap der Proefondervindelijke Wijsbegeerte, met zijn antwoord op de vraag “of er een scheepvaartkanaal kon worden aangelegd van Den Bosch tot aan Luik”.
Zijn plan inspireerde indirect tot de aanleg van de Zuid-Willemsvaart. Een ander belangrijk hoogtepunt was de oplevering van de ‘Nieuwe Meierijsche kaart’, uitgegeven in 1794. Deze kaart, gemaakt door Hendrik, vormt het uitgangspunt om je mee te nemen Langs de Brabantse Aa.
Hendrik Verhees was een geestelijke duizendpoot wiens verdiensten vooral liggen op wetenschappelijk en documentaliserend gebied.
INTERESSANTE FEITEN HENDRIK VERHEES UITEENGEZET
Cartograaf: Zijn eerste cartografische activiteiten zijn traceerbaar vanaf 1767. Met ‘grote moeite’ slaagde Verhees er in de ‘Meierijkaart’ in 1797 in eigen beheer uit te geven. Tot aan 1870 werd deze als wandkaart voortdurend herdrukt.
Architect: Als architect was Hendrik Verhees o.a. betrokken bij de bouw van de raadhuizen te Drunen Liempde, Sint-Michielsgestel, Erp en Tilburg. En nog veel meer.
Waterstaatkundige: Aan waterstaatkundige zaken besteedde Verhees eveneens veel tijd. In 1783 deed hij mee aan een prijsvraag voor een plan van een kanaal van ‘s-Hertogenbosch naar Maastricht of Luik. Hendrik Verhees won als enige inzender een gouden medaille. Zijn plannen zijn echter nooit gerealiseerd.
Tekenaar: Verhees was een geestelijke duizendpoot wiens verdiensten vooral liggen op wetenschappelijk en documentaliserend gebied.
Bestuurder: Hendrik Verhees vervulde bovendien talloze bestuursfuncties. Na de komst van de Fransen in 1794 werd hij aangesteld tot buitengewoon lid van de Rekenkamer te ‘s-Hertogenbosch. Hij werd ook afgevaardigd naar de Staten-Generaal. Ten tijde van de inlijving bij het Franse keizerrijk trad Verhees op als vrederechter in het kanton Boxtel.
Waarom in de voetsporen van Hendrik Verhees?
In de tijd van Hendrik Verhees waren het landschap, de dorpen, kastelen en watermolens nog onaangeroerd. Hij zag wat er al eeuwen nauwelijks veranderd was. Met al zijn tekeningen en landkaarten maakte hij als het ware een ‘foto’ van die tijd. Zijn werk gaf het gebied een samenhang tussen leven, werken en wonen. Nog steeds is dat verleden zichtbaar in het landschap en zijn de sporen die Hendrik Verhees achterliet nog terug te vinden. Zijn werk heeft de rivier de Aa letterlijk op de kaart gezet en biedt een kans om die grandeur met trots weer beleefbaar te maken.
CORNELIA GOYAERTS
Cornelia Goyaerts vertelt over alles wat ze tegenkomen op hun reizen en schetst zo de veranderingen die Hendrik in het landschap zal gaan maken.
Het dagboekje van
Cornelia Goyaerts
In een antiquariaat in Luik lag het in een stapel boeken. Een oud in leer gebonden dagboek. De kaft kraakt en de veters die het geheel dicht houden, zijn versleten. De inkt is nog goed te lezen. Het blijken de verhalen en gebeurtenissen uit het leven van Cornelia Goyaerts*. Een trouwe metgezel van Hendrik Verhees die hun tocht langs de Aa bijhield.
Dit dagboekje neemt je mee terug naar toen. Ze maakt bijzondere en eigenaardige verhalen mee. Sagen en legendes verwerkt ze moeiteloos in haar geschriften. Bijzonder voor deze tijd, dat een vrouw zowel meereist als de verhalen opschrijft. Ze werd voornamelijk meegevraagd voor de randzaken van de reizen. Het verzorgen van een natje en een droogje, het zorgen voor de organisatie. Weinig vrouwen kregen deze kans. Aangezien vrouwen in deze tijd niet voor vol werden aangezien.
Toch zie je dat Cornelia slim en gewiekst is. Ze vertelt over alles wat ze tegenkomen op hun reizen en schetst zo de veranderingen die Hendrik in het landschap zal gaan maken.
*Cornelia is een door ons verzonnen figuur en heeft niet echt bestaan.
HISTORISCHE VERHALEN
Terug in de tijd met de historische verhalen tijdens de route.
Gewoontes en gebruiken verdwijnen in de tijd vaak naar de achtergrond. Hoe zat het ook alweer met de rol van een vrijstaat? Of met de Heilige Eik? Dompel je onder in streekverhalen, mythes, legendes en de plaatselijke kleine geschiedenis.
Door ze te luisteren, kom je erachter dat streekverhalen een belangrijk onderdeel vormen voor het bewaren van lokale tradities. Het zijn dragers voor de identiteit van lokale gemeenschappen. Trots, humor, wijsheden en waarheden. Ze komen allemaal voor. Langs de Brabantse Aa worden de meeste verhalen gevormd door het water in de breedste zin van het woord.
Veghel – Heeswijk
Wandelen aan de hand van een verhaal in een prachtig landschap.
